Prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem jest prawem osobistym rodziców. Nie stanowi elementu władzy rodzicielskiej. Przysługuje także rodzicowi, którego władza rodzicielska została ograniczona, zawieszona, lub której został pozbawiony.
Sposób utrzymywania kontaktów rodziców z dzieckiem, które stale przebywa u jednego z rodziców, rodzice określają wspólnie mając na względzie dobro dziecka i jego rozsądne życzenia. Brak porozumienia między nimi stanowi podstawę do złożenia wniosku o sądowe rozstrzygnięcie
Ustalona forma kontaktów z dzieckiem jest zależna od okoliczności i dobra dziecka. Mogą to być np. przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu), bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Osobista styczność rodziców z dziećmi jest zasadą, która podlega ograniczeniom albo wyłączeniu jedynie z uwagi na dobro dziecka.
W kręgu najbliższych krewnych dziecka, uprawnionych do kontaktów z dzieckiem, pozostaje rodzeństwo (także przyrodnie), dziadkowie i powinowaci w linii prostej. Na dobro dziecka składa się także utrzymywanie więzi rodzinnych z krewnymi niebędącymi jego rodzicami. Odniesienie się do rodzeństwa jest kontynuacją zasady przyjętej w Kodeksie rodzinnym, że rodzeństwo powinno wychowywać się razem.
Dziadkowie stanowią grupę najbliższych krewnych dziecka i dlatego kontakty z nimi podlegają ochronie. Ochrona ta nie jest jednak bezwzględna. Naruszenie lub zagrożenie dobra dziecka uzasadniają zakaz lub odmowę tych kontaktów. Sąd może odmówić ustalenia kontaktów dziadków z wnukami, jeśli uczestniczą oni czynnie w konflikcie rodziców dzieci, w szczególności angażują dzieci w potępianie rodzica lub jego metod wychowawczych.
O ustalenie kontaktów z dziećmi mogą wnosić także osoby trzecie, jeśli sprawowały przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. W takiej sytuacji może być np. partner rodzica po rozstaniu. O formach i zakresie tych kontaktów sąd zdecyduje mając na względzie dobro dziecko. Z tych samych przyczyn sąd może odmówić ustalenia kontaktów lub dokonać zmiany istniejącego orzeczenia w sprawie kontaktów.
Sąd opiekuńczy może w każdym czasie zmienić swoje rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów, jeśli ustali, że tego wymaga dobro dziecka. Każdy z rodziców może wnioskować o zmianę obowiązującego orzeczenia ustalającego kontakty, także orzeczenia zawartego w wyroku rozwodowym. Zmiana istniejącego orzeczenia ustalającego kontakty wymaga udowodnienia okoliczności, z których wynikałoby, że dobro dziecka wymaga zmiany rozstrzygnięcia o kontaktach, że doszło do zmiany okoliczności, które pierwotnie przesądziły o ustalonych kontaktach
Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może w szczególności:
1. zakazać spotykania się z dzieckiem;
2. zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
3. zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd;
4. ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość;
5. zakazać porozumiewania się na odległość.
Jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, sąd zakaże ich utrzymywania.
Postępowanie tego rodzica, który utrudnia kontakty dziecka z drugim rodzicem, przybierające formę zjawiska znanego pod nazwą alienacji rodzicielskiej, może być podstawą ograniczenia przez sąd jego władzy rodzicielskiej.
Alienacja rodzicielska to przemoc emocjonalna wobec dziecka i drugiego rodzica polegająca na niszczeniu więzi dziecka z drugim rodzicem poprzez np. utrudnianie kontaktów, deprecjonowanie drugiego rodzica, szantaż emocjonalny, manipulowanie przekonaniami i postawami dziecka.
Takie zachowania rodzica, często odwetowe wobec drugiego rodzica, są zaprzeczeniem działań w imię dobra dziecka. Z samej istoty zachowania takie są wymierzone przeciwko dziecku i jako takie mogą być przedmiotem kontroli sądu w postępowaniu o ograniczenie władzy rodzicielskiej.
Niestosowanie się do orzeczeń w sprawie kontaktów z dzieckiem.
Obecnie obowiązujące przepisy przewidują możliwość nałożenia sankcji finansowych na osoby, które nie stosują się do orzeczenia sądowego, ugody sądowej lub ugody mediacyjnej w sprawie kontaktów. Sankcje te dotyczą zarówno osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, jak i osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osoby, której tego kontaktu zakazano.
Osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, naraża się na sankcję finansową w przypadku, gdy nie wykonuje lub niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia sądowego, ugody sądowej lub ugody mediacyjnej w sprawie kontaktów (np. rodzic nie wydaje dziecka drugiemu rodzicowi w miejscu zamieszkania o wyznaczonej porze).
Osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem, albo osoba, której tego kontaktu zakazano, naraża się na sankcję finansową, gdy narusza obowiązki wynikające z orzeczenia sądowego, ugody sądowej lub ugody mediacyjnej w sprawie kontaktów (np. rodzic nie odwozi dziecka po zrealizowaniu kontaktu do miejsca zamieszkania dziecka o wyznaczonej porze).
Te regulacje są konsekwencją zasady, że dopóki rodzice w zgodny sposób nie umówią się inaczej lub orzeczenie w sprawie kontaktów nie zostanie zmienione przez sąd, zobowiązani są stosować się do istniejącego orzeczenia/ugody w sprawie kontaktów. Żadne z rodziców w sposób samowolny nie jest uprawnione do wprowadzania zmian w tak ustalone kontakty.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
Penalizacja niewykonywania orzeczeń
Walka o zmianę postaw rodziców
Od lipca 2018 r. trwają konsultacje nad projektem ustawy opracowanym w Ministerstwie Sprawiedliwości. Ustawa ma wprowadzić zmiany w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym i innych przepisach, między innymi w celu zwalczania alienacji rodzicielskiej i lekceważenia orzeczeń sądowych dotyczących kontaktów z dzieckiem.
Pierwsza istotna zmiana przewiduje wprowadzenie do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jednoznacznego zapisu, że niewykonanie orzeczenia sądu albo ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w szczególności w przedmiocie kontaktów z dzieckiem lub postanowienia o przymusowym odebraniu dziecka może stanowić zagrożenie dobra dziecka. W konsekwencji autorzy projektu oczekują, że sądy częściej będą podejmować kontrolę takich zachowań w kontekście ograniczenia władzy rodzicielskiej temu z rodziców, który nie stosuje się do kontaktów ustalonych w orzeczeniu sądu lub ugodzie.
Druga zmiana to wprowadzenie do Kodeksu karnego nowego typu przestępstwa. Zagrożone karą ograniczenia wolności lub grzywną byłyby: 1. utrudnianie kontaktów z dzieckiem lub utrudnianie możliwości sprawowania pieczy naprzemiennej, gdy orzeczenie lub ugoda nie są wykonywane mimo uprzedniego nakazania zapłaty sumy pieniężnej
2. uchylanie się od orzeczenia sądu nakazującego odebranie dziecka. Oba czyny miałyby być ścigane na wniosek pokrzywdzonego.