ROZWÓD i separacja przed sądem – co się zmieni?
Od lipca 2018 r. trwają konsultacje nad projektem ustawy opracowanym w Ministerstwie Sprawiedliwości. Ustawa ma wprowadzić kilka ważnych zmian do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz przepisów proceduralnych w tym zakresie.
Projekt przewiduje wprowadzenie tzw. rodzinnego postępowania informacyjnego. Ma ono poprzedzać sprawy o rozwód i separację w rodzinach ze wspólnymi dziećmi.
Rodzinne postępowanie informacyjne nie będzie obowiązkowe wówczas, gdy małżonek, przed wniesieniem pozwu o rozwód lub o separację został prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo popełnione na szkodę drugiego małżonka lub małoletniego dziecka albo przedstawiono mu zarzut popełnienia takiego czynu.
Celem rodzinnego postępowania informacyjnego „jest pojednanie małżonków, a w przypadku braku takiej możliwości – wypracowanie porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej, utrzymywaniu kontaktów ze wspólnymi dziećmi oraz zakresu alimentacji. Za zgodą stron, postępowanie to może obejmować również wypracowanie porozumienia w zakresie spornych kwestii dotyczących spraw majątkowych”.
Jak to ma wyglądać? Ile czasu stracisz lub zyskasz?
Przewidywane najkrótsze ramy czasowe potrzebne na przeprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego od wszczęcia do jego zakończenia:
Składasz wniosek o przeprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego. Dla przyspieszenia sprawy wniosek składasz osobiście w biurze podawczym sądu, np. 01.03.2019 r., w piątek.
Po wpływie Twojego wniosku do sądu, w terminie 1 tygodnia sprawa najprawdopodobniej zostanie zarejestrowana i przydzielona konkretnemu sędziemu.
Załóżmy, że już 8 marca 2019 r. sędzia zarządza przeprowadzenie mediacji rodzinnej, wyznacza mediatora z listy mediatorów prowadzonej w sądzie okręgowym i zarządza wysłanie do stron i do mediatora wezwania do obowiązkowego udziału w posiedzeniu informacyjnym. Ponieważ wyznaczając termin posiedzenia rodzinnego postępowania informacyjnego sędzia musi wziąć pod uwagę tryb doręczania przesyłek sądowych oraz przepisy proceduralne, należy się spodziewać, że wyznaczy termin posiedzenia najwcześniej za miesiąc, to jest na dzień 8 kwietnia 2019 r.
Projektowane przepisy przewidują, że mediacja rodzinna ma trwać jeden miesiąc licząc od dnia posiedzenia informacyjnego, chyba że za zgodą stron zostanie przedłużona. Wprawdzie udział w mediacji rodzinnej nie jest obowiązkowy, jednakże postępowanie może zakończyć się dopiero po upływie 1 miesięcznego terminu na przeprowadzenie mediacji.
Jeśli strony nie wnoszą o przedłużenie mediacji, zakończy się ona 9 maja 2019 r.
Mediator niezwłocznie po upływie tego terminu przedstawia sądowi protokół zawierający wyniki mediacji. Można przyjąć, że protokół mediatora trafiłby do sądu np. 15 maja 2019 r. Po otrzymaniu tego protokołu sąd wydaje postanowienie, które kończy rodzinne postępowanie informacyjne. Zakładając możliwie najbardziej korzystny scenariusz czasowy, postanowienie to zostanie Ci doręczone np. 29 maja 2019 r.
Wszystko wskazuje na to, że minimalny okres, który musi upłynąć od wszczęcia rodzinnego postępowania informacyjnego do jego zakończenia (o ile zostanie zakończone) to około 3 miesięcy.
Przy założeniu, że przebieg tego postępowania nie doprowadzi do zawarcia porozumienia między małżonkami o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej, utrzymywaniu kontaktów ze wspólnymi dziećmi oraz zakresu alimentacji, upływ tych 3 miesięcy jedynie wydłuży czas potrzebny na uzyskanie rozwodu. Samo jednak złożenie przez małżonka wniosku o przeprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego będzie wiadomym znakiem, że sytuacja w małżeństwie zmierza ku rozwodowi.
A co jeśli małżonek nie stawi się na posiedzenie informacyjne wyznaczone przez sąd?
Projektowany przepis wskazuje, że udział w posiedzeniu informacyjnym z udziałem mediatora jest obowiązkowy. Pierwotny projekt ustawy (z lipca 2018 r.) przewidywał, że aby zakończyć postępowanie informacyjne, sąd musiał być w posiadaniu informacji od mediatora o tym, że:
1. zapoznał on strony z pouczeniem o indywidualnych i społecznych skutkach rozpadu małżeństwa
2. strony zapoznały się z pouczeniem osobiście
3. strony zapoznały się z pouczeniem w toku posiedzenia informacyjnego
Oznaczało to oczywiście, że jeśli małżonek lub żadne z małżonków nie stawi się na wyznaczone posiedzenie informacyjne, albo też nie stawi się mediator, postępowanie informacyjne nie będzie się mogło zakończyć.
Po krytycznych uwagach Ministerstwo Sprawiedliwości wprowadziło do projektu ustawy niewielkie modyfikacje, które jednak nadal nie rozwiązują powyższego problemu. Projekt ustawy z 14 listopada 2018 r. przewiduje, że sąd zakończy postępowanie informacyjne, jeśli upłynął okres wyznaczony do przeprowadzenia mediacji rodzinnej. Jednakże czas trwania mediacji rodzinnej jest liczony od dnia posiedzenia informacyjnego, które jest obowiązkowe dla stron i mediatora. W świetle projektowanych przepisów pozostaje niejasne, jakie będą losy postępowania informacyjnego, jeśli małżonek wnioskodawca lub żadne z małżonków nie stawi się na wyznaczone posiedzenie informacyjne, albo też nie stawi się mediator. Jak się wydaje, w przypadku, gdy na posiedzenie nie stawi się małżonek wnioskodawca, zastosowanie mogą mieć przepisy o obligatoryjnym zawieszeniu postępowania na 3 miesiące. W przypadku braku dalszej aktywności po stronie wnioskodawcy, sąd umorzy postępowanie jako bezprzedmiotowe dopiero po roku. Tym samym postępowanie informacyjne nie zakończy się w sposób umożliwiający uzyskanie rozwodu czy separacji.
Sytuacja taka oznaczać może realne pozbawienie strony prawa do rozwodu czy separacji, gdyż pozwowi o rozwód/separację sąd nie nada właściwego biegu. Projektowany przepis przewiduje bowiem, że pozew o rozwód lub o separację, do którego nie dołączono „pozytywnego” odpisu postanowienia kończącego rodzinne postępowanie informacyjne, sąd traktuje jako wniosek o wszczęcie rodzinnego postępowania informacyjnego.
Pozostaje mieć nadzieję, że przepisy w takim kształcie nie zostaną uchwalone. Ale jeśli już tak się stanie – wejdą w życie 3 miesiące od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.